فینگولیمد اولین داروی خوراکی است که تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا را برای کنترل علائم بیماری ام اس گرفت. این دارو که بصورت کپسول های 0.5 میلی گرمی می‌باشد با کاهش تعداد لنفوسیت‌های بالغ در خون و سیستم اعصاب مرکزی، فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی را سرکوب کرده و مانع تخریب غلاف میلین سلول‌های عصبی می‌شود. فینگولیمد برای نوع عودکننده-بهبود یابنده ام اس استفاده می‌شود و تعداد حملات را کاهش می‌دهد. همچنین به کند شدن پیشرفت مشکلات فیزیکی و حرکتی بیمار کمک می‌کند.
فینگولیمود با چه مکانیسمی باعث کنترل علائم ام اس می گردد؟
فینگولیمود توانایی آزادانه حرکت کردن لنفوسیت‌ها در بدن را کاهش داده و از دستیابی آنها به مغز و نخاع جلوگیری می‌کند. فینگولیمد به وسیله اسفنگوزین کیناز به فرم فعال فینگولیمد فسفات متابولیزه می‌شود که یک گیرنده مدولاتور اسفنگوزین 1-فسفات است که با میل ترکیبی بالا به گیرنده های 1 و 3 و 4 و 5 متصل می‌شود و ظرفیت لنفوسیت‌ها را برای خروج از گره‌های لنفی بلوکه می‌کند و باعث کاهش تعداد لنفوسیت‌ها در خون محیطی و کاهش مهاجرت لنفوسیت‌ها به سیستم عصبی مرکزی می‌شود.
طریقه مصرف فینگولیمد به چه شکل است؟
- فینگولیمد را می‌توان با غذا یا بدون غذا مصرف کرد.
- در صورت لزوم اولین بار فینگولیمد را باید در مراکز درمانی مصرف کنید و تا ۶ ساعت بعد، تحت نظر باشید.
در صورت فراموش کردن مصرف فینگولیمد چه باید کرد؟
- در صورت فراموش کردن یک دوز، چنانچه نزدیک دوز بعدی نباشد، آنرا مصرف کنید. اما اگر به دوز بعد نزدیک بود از مصرف آن صرف نظر کنید.
- از بیشتر کردن مقدار مصرف، برای جبران دوز فراموش شده بپرهیزید.
- چنانچه فینگولیمد را به هر دلیلی برای دو هفته یا بیشتر مصرف نکردید، از مصرف مجدد آن بدون اطلاع پزشک خودداری کنید.
نخستین باری که فینگولیمد مصرف می‌کنید، به چه نکاتی باید توجه کنید؟
در صورتی که هر یک از موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، قبل از مصرف دارو به پزشک خود اطلاع دهید:
مشکلات شدید کبدی، بدخیمی فعال، نقص سیستم ایمنی، عفونت شدید یا مزمن و حساسیت به فینگولیمد یا سایر ترکیبات آن.
موارد هشداری که نیاز به مشورت با پزشک دارید، چه مواردی هستند؟
ضربان قلب آهسته، تپش قلب نامنظم، الکتروکاردیوگرام غیرطبیعی و هرگونه مشکلات قلبی مثل بسته شدن رگهای قلب، سابقه نارسایی و حمله قلبی یا آنژین، اختلالات شدید تنفسی حین خواب، مصرف همزمان داروهای سوتالول، دیسوپیرامید، آمیودارون، کینیدین، بتابلاکرها، وراپامیل، دیلتیازم و دیگوکسین، اختلالات بینایی و هرگونه التهاب در ناحیه مرکز بینایی (ماکولا)، عفونت چشم و یا ابتلا به دیابت (رتینوپاتی)، اختلالات کبدی، پرفشاری خون کنترل نشده، اختلالات شدید ریوی، عوارض کبدی (افزایش سطح ترانس آمینازها).
نکات مهمی که پیش از شروع مصرف فینگولیمد باید به یاد داشته باشید:
ضربان قلب آهسته یا نامنظم
فینگولیمد ممکن است در آغاز درمان موجب آهسته یا نامنظم شدن ضربان قلب شود که با علائمی مثل سرگیجه، خستگی یا کاهش فشار خون خود را نشان می دهد. لذا نیاز است که قبل از شروع مصرف جهت ارزیابی وضعیت قلبی شما، یک نوار قلب (ECG) گرفته شود و پس از دریافت اولین دوز از دارو تا 6 ساعت در مرکز درمانی از لحاظ کنترل ضربان قلب و فشار خون تحت نظر باشید تا مراقبت های لازم از شما صورت گیرد. معمولا ضربان قلب نامنظم در کمتر از یک روز و ضربان قلب آهسته طی یک ماه برطرف می‌شود. در صورت شروع مجدد دارو بعد از یک دوره استراحت دارویی، رعایت مجدد این احتیاطات ضروری می باشد.
عفونت‌ها
در صورتی که تا کنون به آبله مرغان مبتلا نشده اید، قبل از شروع درمان با فینگولیمد، باید در مقابل واریسلازوستر واکسینه شوید. یک ماه پس از اتمام دوره واکسیناسیون میتوانید درمان با فینگولیمد را آغاز کنید.
از آنجا که فینگولیمد باعث کاهش تعداد گلبولهای سفید خون می‌شود، مستعد ابتلا به عفونت خواهید شد و یا امکان وخیم تر شدن عفونتی که اکنون به آن مبتلا هستید وجود دارد. در صورت مشاهده علائم زیر حتما به پزشک اطلاع دهید:
سردرد همراه سفتی گردن، حساسیت به نور، تهوع به همراه گیجی (علائم مننژیت)، ضعف و تغییرات بینایی (علائم لوکوانسفالوپاتی چند کانونی پیشرونده (PML))
اختلالات کبدی
با توجه به اینکه فینگولیمد میتواند روی عملکرد کبد تاثیر بگذارد، آزمایشات کبدی طی 12 ماه اول شروع درمان باید انجام شود و هر گونه علائمی مثل زردی پوست، سفیدی چشم، ادرار تیره و تهوع و استفراغ شدید بدون علت باید سریعا به پزشک اطلاع داده شود.
مشکلات بینایی
فینگولیمد ممکن است موجب تورم در قسمت پشتی چشم شود که به آن ادم ماکولا می گویند. احتمال بروز ادم ماکولا در صورت ابتلا به دیابت یا عفونت چشم بیشتر می‌شود. لذا معاینات دوره ای چشم ضروری است. در صورتی که بینایی تان تار است، سایه دارد، نقطه کور در مرکز بینایی وجود دارد یا در دیدن رنگ ها و جزئیات دقیق مشکل دارید، حتما جهت ارزیابی بینایی به پزشک مراجعه کنید.
تغییرات تعداد سلول‌های خونی
با توجه به اینکه تاثیر مورد نظر درمان با فینگولیمد، کاهش تعداد گلبولهای سفید خون می باشد، در صورت نیاز به آزمایش خون، جهت جلوگیری از تفسیر اشتباه آزمایش، پزشک درخواست کننده آزمایش باید در مورد مصرف فینگولیمد شما مطلع باشد.
همچنین با بررسی دوره‌ای تعداد گلبول های سفید خون شما، در صورتی که میزان آنها در خون شما کافی نباشد، ممکن است درمان شما با فینگولیمد به تعویق افتد.
اقداماتی که باید پیش از شروع به مصرف فینگولیمد انجام دهید:
- نوار قلب و فشار خون
- تست‌های بینایی
- بررسی عملکرد کبد و کلیه
- شمارش گلبولهای خونی
فینگولیمد با چه داروهایی تداخل دارویی دارد؟
| دسته | مثال | اثر تداخل |
| داروهای تضعیف یا تنظیم کننده ایمنی | اینترفرون، گلاتیرامر، دی متیل فومارات، تری فلونامید، میتوکسانترون، ناتالی زومب، آلمتوزومب، کورتیکواستروئیدها | تداخل در سرکوب سیستم ایمنی |
| واکسن‌ها | واکسن های زنده ضعیف شده | القای بیماری، عدم فراهم آوردن ایمنی مورد نظر |
| داروهای کاهنده ضربان قلب | بتابلاکرها مثل آتنولول | تشدید اثر داروهای کاهنده ضربان قلب |
| داروهای تنظیم کننده ضربان قلب | سوتالول، دیسوپیرامید، آمیودارون، کینیدین | تشدید ضربان قلب نامنظم |
| مهارکننده‌های پروتئاز، آنتی‌بیوتیک‌ها | ضد قارچ‌های آزول مثل کتوکونازول، کلاریترومایسین | افزایش اثر فینگولیمد و افزایش ریسک بروز عوارض جانبی |
| داروهای ضد صرع | کاربامازپین، فنی توئین، فنوباربیتال | کاهش اثربخشی فینگولیمد |
فینگولیمد در چه مواردی نباید مصرف گردد؟
در صورت وقوع موارد زیر در 6 ماه گذشته منع مصرف دارد:
- انفارکتوس میوکارد، آنژین ناپایدار، سکته مغزی و حمله قلبی منجر به بستری شدن در بیمارستان یا کلاس 3 یا 4 نارسایی قلب
- درمان با داروهای ضد آریتمی کلاس A1 و کلاس 3
- سابقه و یا ابتلا به موبیتز نوع 2 از درجه 2 یا درجه 3، آریتمی گره AV، مگر در بیمارانی که از دستگاه تنظیم ضربان قلب استفاده می کنند.
آیا مصرف فینگولیمد در بارداری و شیردهی مجاز است؟
خیر. با توجه به اینکه فینگولیمد باعث آسیب به جنین می‌گردد مصرف آن در دوران بارداری مجاز نیست. همچنین تا دو ماه پس از پایان درمان با فینگولیمد، باید از بارداری جلوگیری کنید. همچنین شیر دادن به کودک حین مصرف فینگولیمد مجاز نیست.
عوارض جانبی فینگولیمد چیست؟
شایع‌ترین عوارض فینگولیمد شامل موارد زیر هستند:
تاری دید، اسهال، گیجی، تنفس دشوار، تب، سردرد، درد مفصلی و عضلانی، کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، آبریزش بینی، گلودرد، تعریق، اختلال خواب، خستگی و ضعف، احساس سرماخوردگی و …
برخی از موارد بالا نیازی به مراقبت پزشکی ندارند و به مرور با ادامه مصرف بهبود می‌یابند ولی برخی عوارض نادر، جدی هستند و در صورت مشاهده فورا بایستی با پزشک خود تماس بگیرید:
- واکنش حساسیتی شدید مانند کهیر، خارش، اختلال و مشکل در تنفس، تورم صورت، لب، دهان یا گلو
- تغییر سرعت ضربان قلب و فشار خون
- ضعف و بی حسی ناگهانی، سردرد شدید، اختلال در تکلم و راه رفتن
- تب و علایم سرماخوردگی و آنفولانزا
- تغییر رنگ پوست، سفیدی چشم، ادرار و مدفوع
- انواع مشکلات بینایی مانند ملاحظه رنگ‌های غیرطبیعی و نقطه‌های سیاه، حساس شدن به نور، تاری دید و کاهش وضوح دید
بدون مشورت پزشک و صرفا با مشاهده عوارض جانبی نباید مصرف دارو را قطع کرد. لازم به ذکر است که همه عوارض فوق در همه بیماران مصرف کننده اتفاق نمی‌افتد و از بیمار به بیمار دیگر متفاوت است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد این دارو میتوانید به وب‌سایت اختصاصی فینگولیمد مراجعه کنید