استرادیول یک استروئید استروژنی است که برای درمان علائم وازوموتور و آتروفی واژن در یائسگی، هیپوستروژنیسم، پیشگیری از پوکی استخوان پس از یائسگی، درمان سرطان پستان و سرطان پیشرفته پروستات وابسته به آندروژن استفاده می‌شود. این هورمون به شکل استرادیول والرات در بازار دارویی ایران در دسترس است.
دسته دارویی: زنان زایمان، عامل استروژنی
نام‌های دیگر: 17-بتا استرادیول، E2
شکل دارویی: قرص و آمپول
دوزهای موجود: قرص 1 و 2 میلی‌گرم – آمپول 10 میلی‌گرم
فارماکودینامیک
داروی استرادیول اثرات استرادیول درون‌زای انسانی را تقلید می‌کند. استرادیول به طور قابل توجهی فعال‌تر از متابولیت‌هایش یعنی استرون و استریول است. استرادیول به دلیل فعالیت استروژنی، دارای اثرات ضد گنادوتروپیک است و می‌تواند از باروری جلوگیری کند و تولید هورمون‌های جنسی را در زنان و مردان سرکوب کند. این مولکول بر روی گیرنده‌های استروژن برای تسکین علائم مرتبط با سیستم‌های وازوموتور مانند گرگرفتگی یائسگی و علائم دستگاه ادراری تناسلی مانند آتروفی و خشکی واژن و دیسپارونی (مقاربت دردناک) اثر می‌گذارد.
مکانیسم اثر
استرادیول با اتصال به زیرگروه‌های گیرنده استروژن عمل می کند: گیرنده استروژن آلفا (ERα) و گیرنده استروژن بتا (ERβ). همچنین آگونیسم قوی گیرنده استروژن جفت شده با پروتئین G (GPER) را اعمال می‌کند. هنگامی که گیرنده استروژن به لیگاند خود متصل می‌شود، وارد هسته سلول هدف می‌شود و رونویسی ژن و تشکیل RNA پیام رسان را تنظیم می‌کند. این mRNA با ریبوزوم‌هایی که پروتئین‌های خاصی تولید می‌کنند که اثر استرادیول را بر سلول هدف بیان می‌کنند، تماس برقرار می‌کند. آگونیسم گیرنده‌های استروژن، اثرات جانبی استروژنی را افزایش می‌دهد و منجر به تسکین علائم وازوموتور و دستگاه ادراری تناسلی پس از یائسگی یا استرادیول پایین می‌شود.
فارماکوکینتیک
جذب
زیست‌فراهمی: 2 تا 10 درصد
شروع اثر: 2 الی 4 هفته
استری کردن استرادیول باعث بهبود جذب (مانند استرادیول والرات) یا حفظ رهاسازی از تزریق‌های دپوی عضلانی (از جمله استرادیول سیپیونات) از طریق چربی دوستی بیشتر می‌شود. پس از جذب، استرها شکسته می‌شوند که منجر به آزاد شدن استرادیول درون زا یا 17بتا-استرادیول می شود.
توزیع
استروژن‌هایی که به صورت برون‌زا تجویز می‌شوند، به روشی مشابه استروژن‌های درون‌زا توزیع می‌شوند. آنها را می توان در سراسر بدن، به ویژه در اندام‌های هدف هورمون جنسی، مانند پستان‌ها، تخمدان ها و رحم یافت.
اتصال به پروتئین‌ها: بیش از 95 درصد استروژن‌ها در خون گردش می‌کنند که به گلوبولین متصل شونده به هورمون‌های جنسی (SHBG) و آلبومین متصل می‌شوند.
متابولیسم
کبدی و روده‌ای
استروژن‌های اگزوژن تجویز شده به همان روشی که استروژن‌های درون زا هستند متابولیزه می‌شوند. متابولیسم این دارو عمدتاً در کبد و روده اتفاق می‌افتد. استرادیول به استرون متابولیزه می‌شود و هر دو به استریول تبدیل می‌شوند که بعداً از طریق ادرار دفع می‌شود. کانژوگاسیون سولفات و گلوکورونید نیز در کبد رخ می‌دهد. ترشح صفراوی متابولیت‌های کانژوگه به روده است و هیدرولیز استروژن در روده اتفاق می‌افتد و به دنبال آن جذب مجدد صورت می‌گیرد. آنزیم سیتوکروم کبدی CYP3A4 به شدت در متابولیسم استرادیول نقش دارد. CYP1A2 نیز نقش دارد.
دفع
نیمه عمر: نیمه عمر نهایی برای محصولات مختلف استروژن پس از تجویز خوراکی یا داخل وریدی بین 1-12 ساعت گزارش شده است.
دفع: استرادیول با هر دو ترکیب گلوکورونید و سولفات از طریق ادرار دفع می شود.
موارد مصرف
علائم و عوارض مرتبط با یائسگی
- آتروفی واژن
- خشکی واژن
- گرگرفتگی
- پوکی استخوان
سرطان‌های مرتبط با هورمون‌های جنسی
- سرطان پستان متاستاتیک
- سرطان پروستات
هیپواستروژنیسم
- هیپوگنادونیسم
- نارسایی تخمدان
موارد منع مصرف
- حساسیت
- واکنش آنافیلاکتیک یا آنژیوادم همراه با امولسیون موضعی
- کمبود آنتی ترومبین یا سایر اختلالات ترومبوفیلیک
- سرطان پستان فعال یا قبلی
- ترومبوز (بیماری ترومبوآمبولیک شریانی (سکته مغزی، انفارکتوس میوکارد)، ترومبوفلبیت، ترومبوز سیاهرگی عمقی / آمبولی ریوی، بیماری دریچه‌ای ترومبوژنیک)
- نئوپلازی وابسته به استروژن
- فشار خون کنترل نشده، دیابت با درگیری عروقی، یرقان با استفاده قبلی از داروهای ضد بارداری خوراکی
- خونریزی غیر طبیعی واژینال تشخیص
- بیماری‌های کبدی، تومورهای کبدی
هشدارها
- واکنش‌های آنافیلاکتیک شدید شامل کهیر، خارش، تورم لب‌ها، ناهنجاری‌های تنفسی، درد شکم، استفراغ در طول درمان پوستی گزارش شده است.
- افزایش خطر سکته مغزی و DVT با استروژن به تنهایی و استروژن به همراه پروژستین گزارش شده است. در صورت بروز یا مشکوک شدن به هر یک از این موارد، فورا استروژن را با یا بدون پروژسترون قطع کنید
- در بیماران با سابقه خانوادگی سرطان سینه یا DVT/PE احتیاط کنید. افسردگی فعلی یا قبلی، اندومتریوز، دیابت شیرین، فشار خون بالا، تغییرات تراکم مواد معدنی استخوان، نارسایی کلیوی یا کبدی، بیماری متابولیک استخوان، لوپوس اریتماتوز سیستمیک. شرایط تشدید شده توسط احتباس مایعات (مانند میگرن، آسم، صرع)
- در صورت بروز موارد زیر مصرف را قطع کنید: زردی، مشکلات بینایی (ممکن است باعث عدم تحمل لنزهای تماسی شود)، هرگونه علائم ترومبوآمبولی وریدی، میگرن با شدت غیرعادی، افزایش قابل توجه فشار خون، افسردگی شدید، افزایش خطر عوارض ترومبوآمبولی پس از جراحی
- چهار هفته قبل از عمل جراحی یا بی‌حرکتی طولانی مدت مصرف را قطع کنید
- در بیمارانی که وارفارین یا سایر داروهای ضد انعقاد خوراکی مصرف می‌کنند افزایش دوز ضد انعقاد ممکن است ضروری باشد
- افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زنانی که از هورمون درمانی برای علائم یائسگی استفاده می کردند گزارش شده است
- افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم. شواهد حاکی از آن است که استفاده طولانی مدت (بیش از 5 سال) ممکن است با افزایش خطر مرتبط باشد
- افزایش خطر سرطان تهاجمی پستان با استروژن به اضافه پروژسترون. استروژن‌ها با یا بدون پروژستین باید در کمترین دوز و برای کوتاه‌ترین مدت تجویز شوند
- افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد. خطر با مدت زمان طولانی تر استفاده افزایش می‌یابد
- هیپرکلسمی ممکن است در بیماران مبتلا به سرطان سینه یا متاستازهای استخوانی رخ دهد. در صورت بروز هیپرکلسمی، درمان را قطع کنید و اقدامات مناسب را برای کاهش سطح کلسیم سرم انجام دهید
- استروژن‌های اگزوژن ممکن است علائم آنژیوادم را در زنان مبتلا به آنژیوادم ارثی تشدید کند. در نظر بگیرید که آیا مزایای استروژن درمانی در چنین زنانی از خطرات آن بیشتر است یا خیر
- افزایش 2 تا 4 برابری در خطر بیماری کیسه صفرا که نیاز به جراحی دارد در زنان یائسه دریافت کننده استروژن گزارش شده است
- ترومبوز عروقی شبکیه در بیماران دریافت کننده استروژن گزارش شده است. در صورت از دست دادن ناگهانی بینایی جزئی یا کامل، دوبینی یا میگرن، دارو را قطع کنید
- در بیمارانی که از قبل هیپرتری‌گلیسریدمی دارند، درمان با استروژن ممکن است با افزایش تری‌گلیسرید پلاسما همراه باشد که منجر به پانکراتیت و سایر عوارض می‌شود.
- استروژن‌ها ممکن است در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کبدی متابولیسم ضعیفی داشته باشند. در بیماران با سابقه یرقان کلستاتیک مرتبط با مصرف گذشته استروژن یا بارداری احتیاط کنید. در صورت عود، دارو را قطع کنید
- بیماران وابسته به درمان جایگزینی هورمون تیروئید که همچنین استروژن دریافت می‌کنند ممکن است به افزایش دوز داروی کم‌کاری تیروئید نیاز داشته باشند. این بیماران باید عملکرد تیروئید خود را کنترل کنند تا سطح هورمون تیروئید آزاد خود را در محدوده قابل قبولی حفظ کنند
- هیپوکلسمی ناشی از استروژن ممکن است در زنان مبتلا به هیپوپاراتیروئیدیسم رخ دهد. در نظر بگیرید که آیا مزایای استروژن درمانی نسبت به خطرات آن بیشتر است یا خیر
عوارض جانبی
- اضطراب
- کرامپ شکمی
- آمنوره
- نفخ
- بزرگی و حساسیت پستان‌ها
- تاخیر در انزال
- افسردگی
- خشکی دهان
- سردرد
- فشار خون
- ناتوانی جنسی
- آنفولانزا
- لکوره
- ملاسما
- گرفتگی عضلات
- حالت تهوع
- پرخاشگری
- ادم محیطی
- تشنگی شدید
- خارش
- کهیر
- تحریک و قرمزی پوست در محل استفاده (ترانس درمال)
- لکه بینی
- سنکوپ
- دندان درد
- فرسایش واژن، زخم واژن، چسبیدن حلقه واژن به دیواره واژن
- تهوع و استفراغ
- تغییرات وزنی
تداخلات
تداخلات غذایی
گل راعی (دمنوش و مکمل)
تداخلات دارویی
منع مصرف
اسپمیفن: هر یک از این دو با هم افزایی فارماکودینامیک اثرات دیگری را افزایش می‌دهد
تداخل جدی
آبامتاپیر: آبامتاپیر سطح یا اثر استرادیول را با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای و CYP1A2 کبدی افزایش می‌دهد. به مدت 2 هفته پس از مصرف آبامتاپیر، از مصرف داروهایی که سوبستراهای CYP3A4 هستند خودداری کنید.
آناستروزول: استرادیول اثرات آناستروزول را با آنتاگونیسم فارماکودینامیک کاهش می‌دهد. استروژن ممکن است اثر فارماکولوژیک آناستروزول را کاهش دهد. مصرف همزمان توصیه نمی‌شود.
آنتی ترومبین آلفا و آنتی ترومبین III: خطر اختلالات ترومبوآمبولیک. استرادیول اثرات آنتی ترومبین آلفا و آنتی ترومبین III را با آنتاگونیسم فارماکودینامیک کاهش می‌دهد.
آپالوتامید: آپالوتامید با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای سطح یا اثر استرادیول را کاهش می‌دهد. مصرف همزمان آپالوتامید، یک القاء کننده قوی CYP3A4، با داروهایی که سوبستراهای CYP3A4 هستند، می‌تواند منجر به قرار گرفتن در معرض کمتر با این داروها شود.
آرگاتروبان، بمیپارین، بیوالیرودین، دالتپارین، انوکساپارین، فونداپارینوکس و هپارین: خطر اختلالات ترومبوآمبولیک. استرادیول اثرات این داروها را با آنتاگونیسم فارماکودینامیک کاهش می‌دهد.
کاربامازپین: کاربامازپین با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای، سطح یا اثر استرادیول را کاهش می‌دهد.
سایمتیدین: سایمتیدین با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای، سطح یا اثر استرادیول را افزایش می‌دهد.
کلاریترومایسین: کلاریترومایسین با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای، سطح یا اثر استرادیول را افزایش می‌دهد.
انزالوتامید: انزالوتامید با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای، سطح یا اثر استرادیول را کاهش می‌دهد.
اردافیتینیب: سطح یا اثر استرادیول را توسط انتقال دهنده P-glycoprotein (MDR1) افزایش می‌دهد.
فکسینیدازول: فکسینیدازول CYP3A4 را مهار می‌کند. مصرف همزمان ممکن است خطر عوارض جانبی سوبستراهای CYP3A4 را افزایش دهد.
گیووسیران: سطح یا اثر استرادیول را با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP1A2 کبدی افزایش می‌دهد. از مصرف همزمان سوبستراهای حساس CYP1A2 با گیووسیران خودداری کنید.
ریفابوتین و ریفامپین: با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای، سطح یا اثر استرادیول را کاهش می‌دهد.
وکسلوتور: وکسلوتور سطح یا اثر استرادیول را با تأثیر بر متابولیسم آنزیم CYP3A4 کبدی/روده‌ای افزایش می‌دهد. وکسلوتور قرار گرفتن در معرض سوبستراهای حساس CYP3A4 را افزایش می‌دهد. باید از مصرف همزمان با سوبستراهای حساس CYP3A4 با شاخص درمانی محدود خودداری شود. کاهش دوز سوبسترا (های) حساس CYP3A4 در صورت عدم امکان اجتناب در نظر گرفته شود.
منابع: