پیسی یا ویتیلیگو یا برص (به انگلیسی Vitiligo) که در زبان عامیانه به آن لک و پیس هم گفته می‌شود یک اختلال خودایمنی (اتوایمیون) مزمن است که باعث می‌شود در ناحیه درگیر پوست رنگدانه خود را از دست بدهد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ملانوسیت‌ها (سلول‌های پوست که رنگدانه‌ها را می‌سازند) به اشتباه مورد حمله سیستم ایمنی قرار گرفته و از بین روند که متعاقباً باعث می‌شوند پوست به رنگ سفید شیری درآید.
همه‌گیرشناسی
پیسی یک اختلال شایع است که بین 0.5 تا 1 درصد از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این حال، بسیاری از موارد ممکن است گزارش نشوند، و برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که این وضعیت ممکن است تا 1.5 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار دهد. شروع ویتیلیگو در دو دهه اول زندگی شایع است و در کودکان کمتر از 2 سال غیر معمول است. شیوع به طور مساوی بین دو جنس توزیع شده است. در حالی که این وضعیت ممکن است در افراد با پوست تیره بیشتر قابل توجه باشد، اما در همه گروه‌های قومی با فراوانی مشابهی رخ می‌دهد.
علائم پیسی
پیسی اغلب به صورت یک لکه رنگ پریده از پوست شروع می‌شود که به تدریج کاملاً سفید می‌شود. مرکز یک لکه ممکن است سفید باشد، با پوست کم‌رنگ در اطراف آن. اگر رگ های خونی زیر پوست وجود داشته باشد، لکه ممکن است کمی صورتی باشد تا سفید.
لبه‌های لکه ممکن است صاف یا نامنظم باشند. آنها گاهی قرمز و ملتهب هستند یا تغییر رنگ مایل به قهوه‌ای (هیپرپیگمانتاسیون) وجود دارد. ویتیلیگو برای پوست شما ناراحتی مانند خشکی ایجاد نمی‌کند، اما لکه ها ممکن است گاهی خارش داشته باشند.
این وضعیت از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از افراد تنها چند لکه کوچک و سفید دارند، اما برخی دیگر لکه‌های سفید بزرگ‌تری دارند که در نواحی وسیعی از پوستشان به هم می‌پیوندند. هیچ راهی برای پیش‌بینی میزان آسیب‌دیدگی پوست وجود ندارد. لکه های سفید معمولا دائمی هستند.
سایت‌های ویتیلیگو
مناطقی که بیشتر تحت تاثیر پیسی قرار می گیرند عبارتند از:
- دهان و چشم
- انگشتان و مچ دست
- زیر بغل
- کشاله ران
- داخل دهان
- اندام تناسلی (آلت تناسلی و کیسه بیضه در مردان و لب‌های کوچک و بزرگ در زنان)
همچنین گاهی اوقات می‌تواند در جایی که ریشه‌های مو وجود دارد، مانند روی پوست سر ایجاد شود. کمبود ملانین در پوست می‌تواند موهای ناحیه آسیب دیده را سفید یا خاکستری کند.
عوارض برص
برخی از افراد مبتلا به پیسی ممکن است بیشتر به سایر اختلالات خودایمنی مبتلا شوند، از جمله:
- دیابت
- بیماری آدیسون
- پسوریازیس
- روماتیسم مفصلی
- لوپوس
- اختلالات خود ایمنی تیروئید
- کم‌خونی پرنیشز
به دلیل کمبود ملانین، پوست در برابر نور خورشید آسیب‌پذیرتر می شود. برای جلوگیری از آفتاب سوختگی حتما باید از ضد آفتاب استفاده کرد.
مشکلات مربوط به اعتماد به نفس و عزت نفس در افراد مبتلا به لک و پیس رایج است، به خصوص اگر نواحی از پوست که اغلب در معرض دید قرار دارند (به خصوص صورت) را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع پیسی
پیسی غیر قطعه‌ای (ویتیلیگو غیر سگمنتال)
این شایع ترین نوع ویتیلیگو است که از هر 10 نفر ، 9 نفر مبتلا به این نوع هستند. همچنین به عنوان پیسی دوطرفه شناخته می‌شود. پیسی غیر قطعه‌ای با لکه‌های متقارن مشخص می‌شود که ممکن است در پشت دست ها، بازوها، پوست اطراف منافذ بدن، زانوها، آرنج ها و پاها ایجاد شود. از انواع آن می‌توان به ماکروفیشیال، تعمیم‌یافته، یونیورسال و مخاطی اشاره کرد.
پیسی قطعه‌ای (ویتیلیگو سگمنتال)
در ویتیلیگو سگمنتال، لکه‌های سفید تنها یک طرف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این کمترین نوع ویتیلیگو است، اما در کودکان شایع تر از بزرگسالان است.
پیسی مخلوط (ویتیلیگوی میکس)
این نوع با ترکیبی از ویتیلیگو غیر سگمنتال و سگمنتال مشخص می‌شود.
پیسی طبقه بندی نشده
پیسی طبقه‌بندی نشده به طور منظم در یک دسته قرار نمی‌گیرد.
سبب‌‌شناسی
پیسی به دلیل کمبود رنگدانه‌ای به نام ملانین در پوست ایجاد می‌شود. ملانین توسط سلول‌های پوست به نام ملانوسیت تولید می‌شود و به پوست شما رنگ می‌دهد. در بیماری ویتیلیگو، ملانوسیت کافی برای تولید ملانین کافی در پوست وجود ندارد. این باعث ایجاد لکه‌های سفید روی پوست یا موهای شما می شود. دقیقاً مشخص نیست که چرا ملانوسیت‌ها از نواحی آسیب دیده پوست ناپدید می‌شوند.
شرایط خود ایمنی
تصور می شود که ویتیلیگو غیر سگمنتال (شایع ترین نوع) یک بیماری خود ایمنی باشد. در شرایط خودایمنی، سیستم ایمنی به درستی کار نمی‌کند. به جای حمله به سلول های خارجی، مانند ویروس ها، سیستم ایمنی به سلول‌ها و بافت‌های سالم بدن شما حمله می‌کند. ویتیلیگو همچنین با سایر بیماری‌های خود ایمنی مانند پرکاری تیروئید همراه است، اما همه افراد مبتلا به ویتیلیگو به این شرایط مبتلا نمی‌شوند.
عوامل خطر پیسی
- سابقه خانوادگی
- ابتلا به سایر بیماری‌های اتوایمیون مثل پسوریازیس، روماتیسم مفصلی، لوپوس و دیابت
- سابقه خانوادگی سایر بیماری‌های خودایمنی
- سرطان پوست ملانوما
- لنفوم غیر هوچکین
- مواد شیمیایی عصبی (Neurochemical) – (تصور می شود که ویتیلیگو سگمنتال (نوع کمتر رایج) ناشی از مواد شیمیایی آزاد شده از انتهای اعصاب در پوست باشد.)
محرک‌های ویتیلیگو
این امکان وجود دارد که پیسی توسط رویدادهای خاصی ایجاد شود، مانند:
- رویدادهای استرس زا مانند تروما
- آسیب پوست، مانند آفتاب سوختگی شدید یا بریدگی (به عنوان پاسخ Koebner شناخته می شود)
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص
تشخیص پیسی
برای تشخیص پیسی، پزشک در مورد سابقه خانوادگی شما سوال می کند و یک معاینه فیزیکی کامل انجام می دهد. گاهی اوقات پزشکان از یک لامپ وود (Wood’s Lamp) استفاده می‌کنند که یک نور فرابنفش است که پزشک به پوست فرد می‌تابد. در افراد مبتلا به برص، نور باعث می‌شود که مناطق آسیب دیده پوست گچی و روشن به نظر برسند.
سایر آزمایشات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون برای بررسی سایر بیماری های خود ایمنی
- معاینه چشم برای بررسی یووئیت (التهاب لایه میانی چشم) که گاهی با ویتیلیگو رخ می‌دهد.
- بیوپسی پوست، پزشکان می توانند بافت را از نظر ملانوسیت های از دست رفته که در پوست فاقد رنگدانه فرد مبتلا به ویتیلیگو مشاهده می شود، بررسی کنند.
تشخیص افتراقی ویتیلیگو
- لوکودرمای شیمیایی
- آلبینیسم
- خال هاله‌ای (Halo nevus)
- هیپوملانوز گوتات ایدیوپاتیک – IGH (لکه های سفید خورشیدی)
- پیبالدیسم
- پیتریازیس آلبا
- نارسایی اولیه آدرنال
- هیپوملانوز پیشرونده ماکولا
- تینه آ ورسیکالر
- جذام توبرکولوئید
پیشگیری از برص
برخی از تغییرات ژنتیکی ممکن است احتمال ابتلا به ویتیلیگو را در افراد افزایش دهد. با این حال، در حال حاضر متخصصین ژنتیک نمی‌توانند پیش بینی کنند که آیا فرد بر اساس ساختار ژنتیکی خود به پیسی مبتلا می شود یا خیر. هیچ راهی برای جلوگیری از ایجاد ویتیلیگو وجود ندارد. با این حال، درمان‌های خاصی می‌توانند به جلوگیری از رشد نواحی دارای رنگدانه موجود کمک کنند.
درمان پیسی
دارودرمانی
داروی خاصی برای درمان ویتیلیگو وجود ندارد، اما داروهای خاصی وجود دارند که می‌توانند سرعت از بین رفتن رنگدانه‌ها را کاهش دهند، به رشد ملانوسیت‌ها کمک کنند یا رنگ را به پوست شما بازگردانند. داروهای درمان ویتیلیگو می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مهارکننده های JAK (روکسولیتینیب و توفاسیتینیب)
- کورتیکواستروئیدها (هیدروکورتیزون، بتامتازون، مومتازون (با نام تجاری مومکین)، کلوبتازول و تریامسینولون)
- مهارکننده های کلسینورین (پیمکرولیموس و تاکرولیموس)
نوردرمانی
فتو‌تراپی می تواند به بازگرداندن رنگ به پوست کمک کند. این درمان می تواند برای بسیاری از افراد موثر باشد، اما ممکن است سال ها طول بکشد تا به طور کامل نتایج را نشان دهد. علاوه بر این، ترکیب فتو‌تراپی با ویتامین D که روی پوست اعمال می‌شود، ممکن است از تجزیه ملانوسیت‌ها، جلوگیری کند. انواع مختلف فتو‌تراپی می‌تواند به درمان ویتیلیگو کمک کند:
نور درمانی با اشعه ماوراء بنفش باند باریک (nbUVB)
رایج‌ترین درمان برای ویتیلیگو غیرسگمنتال، در تولید رنگدانه با تطابق رنگ قوی‌تر از سایر فتو‌تراپی‌‌ها بهتر عمل می‌کند.
لیزر اگزایمر
این لیزر با استفاده از طول موج مشابه نور UVB باند باریک، بدن را تشویق می کند تا رنگ پوست را بازیابی کند. این درمان برای نواحی کوچک پوست بهترین کار را دارد.
استفاده از پسورالن همراه اشعه ماوراء بنفش (PUVA)
پسورالن، ترکیبی که به بدن در جذب اشعه ماوراء بنفش کمک می کند، می تواند روی پوست استفاده شود یا به صورت خوراکی برای درمان پیسی گسترده مصرف شود.
نور فرابنفش
قرار گرفتن در معرض یک باکس نور می‌تواند نواحی وسیعی از پوست را درمان کند. این نوع درمان بیشتر روی صورت موثر است.
دپیگمانتاسیون
درمان کمتر رایج، دپیگمانتاسیون، شامل برداشتن بقیه رنگدانه از پوست است. این رویکرد رنگ پوستی یکدست‌تر، اما کاملاً روشن‌تر را برای فرد به ارمغان می‌آورد. درمان شامل استفاده منظم از کرم روی پوست است. حذف رنگدانه ممکن است تا چهار سال طول بکشد.
جراحی ویتیلیگو
جراحی می تواند گزینه ای برای ویتیلیگو باشد که به درمان های دیگر پاسخ نمی‌دهد. در درمان جراحی، پوست دارای رنگدانه از قسمت دیگری از بدن به پوست مبتلا به پیسی پیوند داده می‌شود.
پیش آگهی
سیر ویتیلیگو متفاوت است و قابل پیش بینی نیست. برخی از نواحی ممکن است رنگدانه طبیعی (رنگی) را به دست آورند، اما سایر نواحی جدید از دست دادن رنگدانه ممکن است ظاهر شوند. پوستی که رنگدانه دارد ممکن است کمی روشن تر یا تیره تر از پوست اطراف باشد. از دست دادن رنگدانه ممکن است با گذشت زمان بدتر شود.
منابع: