مطالب مرتبط
جلوگیری از بارداری از مسائل مهم در دنیا و در ایران است. مطالعات سال‌های 2008 تا 2011 نشان داده است که 45% بارداری ها در آمریکا ناخواسته بوده است که از این میزان 42 درصد در نهایت به سقط جنین منجر شده است. آشنایی با قرص های ضد بارداری، آگاهی از انواع و روش های استفاده از آن در انتخاب روش مناسب پیشگیری از بارداری بسیار موثرند. پیشگیری از بارداری در مواردی که فرد داروی تراتوژنیک (ایجاد نقص در جنین) مصرف می‌کند و یا دارای بیماری زمینه ای است که نباید باردار شود، اهمیت زیادی دارد.
در این مقاله به بررسی قرص‌‌های جلوگیری از بارداری می‌پردازیم.
پیشگیری از بارداری هورمونی
پیشگیری از بارداری هورمونی شامل دو بخش می باشد:
1-ضد بارداری های هورمونی ترکیبی (شامل استروژن و پروژسترون) CHCs (Combination Hormonal Contraceptives)
2-ضد بارداری های بر پایه پروژستین POP (Progestin only Pill)
استروژن با مهار ترشح هورمون محرک فولیکول (FSH: Follicle Stimulating Hormone) و تثبیت دیواره رحم از رشد فولیکول غالب و خونریزی جلوگیری می کند. پروژسترون با مهار ترشح هورمون لوتئینه کننده (LH: Luteinizing Hormone) از تخمک گذاری جلوگیری می کند.
پروژسترون ها در حالات مختلفی ممکن است استفاده شوند که عبارتند از:
- در ترکیب با استروژن در قرص های پیشگیری از بارداری ترکیبی COCs (Combined Oral Contraceptives)
- پچ های پوستی ضدبارداری
- رینگ های واژینال ضدبارداری
- آمپول عضلانی دپو
- تزریق های زیرجلدی
- ایمپلنت ها
- بخشی از IUD
ضدبارداری های بر پایه پروژسترون، با ضخیم کردن موکوس سرویکس(دهانه رحم) و ایجاد تغییراتی در دیواره رحم، حرکت و انتقال اسپرم را از کانال واژن و لوله های فالوپ مختل می کنند. ایجاد تغییرات در دیواره رحم، محیط رحم را برای لانه گزینی نامناسب می کند و اختلال در موکوس لوله های فالوپ، انتقال تخمک را دچار مشکل می کند.
انتخاب روش ضدبارداری مناسب
انتخاب ضدبارداری مناسب به عوامل متعددی بستگی دارد که عبارتند از:
اثربخشی
اثربخشی تحت تاثیر عواملی مثل مکانیسم اثر، داروهایی که فرد مصرف می کند، سابقه پزشکی قبلی و میزان پذیرش بیمار (عوارض جانبی، در دسترس بودن، راحتی استفاده، قیمت، باورهای اجتماعی و مذهبی) قرار دارد.
بازگشت قدرت باروری
بازگشت قدرت باروری بعد از قطع استفاده نیز از عوامل مهم انتخاب روش ضدبارداری است.
ریسک ها و موارد منع مصرف
در مواردی که فرد به دلایل مختلف دارای ریسک باشد و مصرف دارو برایش منع مصرف داشته باشد، انتخاب ضدبارداری مناسب اهمیت پیدا می‌کند.
آگاهی رسانی درباره علائم ترومبوآمبولی وریدی
آشنایی با علائم خطر اولیه ترومبوز، در شناسایی به موقع و پیشگیری از اتفاقات شدید بعدی مفید است.
| علائم | مشکل احتمالی |
| درد شدید شکمی | مشکلات کیسه صفرا، آدنوم کبدی، لخته خون، پانکراتیت |
| درد شدید قفسه سینه، تنگی نفس، خلط خونی | لخته خون در ریه ها، انفارکتوس قلبی |
| سردرد شدید | استروک، فشار خون بالا، میگرن |
| مشکلات چشمی، تاری دید، از دست دادن میدان بینایی | استروک، فشار خون بالا، مشکلات عروقی گذرا |
| درد شدید پا (قوزک، ران) | لخته خون در پاها |
مقایسه ضدبارداری های خوراکی بر اساس اجزای تشکیل دهنده
| نام دارو | نام ژنریک | میزان فعالیت آندروژنی جزء پروژسترونی | بسته بندی | ||
| جزء استروژنی | جزء پروژسترونی | ||||
| مونوفازیک | اووسپت LD | اتینیل استرادیول 0.03 میلی گرم | لوونورژسترول 0.15 میلی گرم | متوسط | 21 عدد |
| اووسپت HD | اتینیل استرادیول 0.05 میلی گرم | لوونورژسترول 0.25 میلی گرم | متوسط | 21 عدد | |
| مارولین | اتینیل استرادیول 0.03 میلی گرم | دزوژسترل 0.15 میلی گرم | کم | 21 عدد | |
| روکین | اتینیل استرادیول 0.03 میلی گرم | دروسپیرنون 3 میلی گرم | آنتی آندروژن | 21 عدد | |
| روجا | اتینیل استرادیول 0.02 میلی گرم | دروسپیرنون 3 میلی گرم | آنتی آندروژن | 28 عدد | |
| فمیکا | اتینیل استرادیول 0.03 میلی گرم | داینوژست 2 میلی گرم | آنتی آندروژن | 21 عدد | |
| تری فازیک | تری فاربه | اتینیل استرادیول 0.03 میلی گرم | لوونورژسترل 0.05 میلی گرم | متوسط | 21 عدد (6 عدد قرص نارنجی، 5 عدد قرص زرد، 10 عدد قرص سفید) |
| اتینیل استرادیول 0.04 میلی گرم | لوونورژسترل 0.075 میلی گرم | ||||
| اتینیل استرادیول 0.03 میلی گرم | لوونورژسترل 0.125 میلی گرم | ||||
| بر پایه پروژسترون | لاینسترنول | – | لاینسترنول 0.5 میلی گرم | متوسط | 28 عدد |
| مدروکسی پروژسترون | – | مدورکسی پروژسترون 5 میلی گرم | متوسط | 100 عدد | |
| اووسیز | – | لوونورژسترل 0.75 میلی گرم | متوسط | 2 عددی | |
| – | لوونورژسترل 1.5 میلی گرم | متوسط | تک عدی | ||
| دینوول | – | داینوژست 2 میلی گرم | آنتی آندروژن | 30 عدد | |
قرص های ضد بارداری با اثر آندروژنی متوسط
اووسپت LD
اوسپت ال دی حاوی 0.15 میلی‌گرم لوونرژسترل + 0.03 میلی‌گرم اتینیل استرادیول است که در پیشگیری از بارداری در خانم کمتر از 35 سال سیگاری و غیر سیگاری، خانم بالای 35 سال غیر سیگاری مناسب است.
اووسپت HD
اوسپت اچ دی حاوی 0.25 میلی‌گرم لوونورژسترل + 0.05 میلی‌گرم اتینیل استرادیول است. این دارو انتخاب اول در پیشگیری از بارداری در خانم هایی با وزن بالای 72 کیلوگرم، همچنین در افرادی که از داروهایی استفاده می کنند که غلظت OCP ها را کاهش می دهد مثل آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد صرع می باشد.
تری فاربه
هر قرص نارنجی حاوی 30 میکروگرم اتینیل استرادیول + 50 میکروگرم لوونرژسترل، هر قرص زرد حاوی 40 میکروگرم اتینیل استرادیول + 75 میکروگرم لوونرژسترل و هر قرص سفید حاوی 20 میکروگرم اتینیل استرادیول + 125 میکروگرم لوونرژسترل است
هدف از طراحی این نوع قرص فراهم آوردن تعادل هورمونی که بیشترین شباهت را به نوسانات سیکل طبیعی قاعدگی دارد. زمانی که فرد از عوارض جانبی سایر اشکال ضد بارداری های خوراکی رنج می برد، قرص های فاز بندی شده موثرترین روش پیشگیری از بارداری هستند. ef=”https://www.aburaihan.com/product/%d8%aa%d8%b1%db%8c-%d9%81%d8%a7%d8%b1%d8%a8%d9%87/”>تری فاربه انتخابی در خانم های مبتلا به بیماری های قلبی-عروقی و اختلالات متابولیک است.
قرص ضد بارداری با اثر آندروژنی خفیف
مارولین
مارولین حاوی دزوژسترول + اتینیل استرادیول است که با توجه به میزان کمتر اثرات آندروژنی دزوژسترل نسبت به لوونورژسترل، عارضه افزایش وزن، آکنه و پرمویی کمتر است.
قرص های ضد بارداری با اثر آنتی آندروژنی
روکین
روکین حاوی 3 میلی‌گرم دروسپیرنون + 0.03 میلی‌گرم اتینیل استرادیول است. دروسپیرنون مشتق اسپیرونولاکتون بوده و اثرات ضد مینرالوکورتیکوئیدی و ضد آلدوسترونی دارد. از مزایای آن میتوان به افزایش وزن کمتر و برطرف نمودن آکنه خفیف و هیرسوتیسم اشاره کرد.
روجا
روجا حاوی 3 میلی گرم دروسپیرنون + 0.02 میلی گرم اتینیل استرادیول است. مزیت وجود 3 قرص هورمونی اضافه در روجا این است که دوران بدون هورمون را کاهش می دهد و به کاهش نوسانات هورمونی کمک خواهد کرد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این دارو می‌توانید به مطلب روجا چیست در وبلاگ داروسازی ابوریحان مراجعه فرمایید.
فمیکا
فمیکا حاوی 2 میلی گرم دینوژست + 0.03 میلی گرم اتینیل استرادیول است که با توجه به اثرات آنتی آندروژنی جزء پروژسترونی علاوه بر اثرات پیشگیری از بارداری انتخاب مناسب جهت درمان آکنه، هیرسوتیسم و سندرم پیش از قاعدگی می باشد. همچنین بر خلاف دروسپیرنون با داروهای کاپتوپریل، لوزارتان و اسپیرونولاکتون ریسک بروز هایپرکالمی ندارد، لذا فمیکا در بیمارانی که بعلت فشار خون بالا داروهای فوق را مصرف می‌کنند، انتخاب اول است. این دارو شدت و مدت خونریزی را کم می کند و برای افراد مبتلا به هموراژی مناسب است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این دارو می‌توانید به مطلب فمیکا چیست در وبلاگ داروسازی ابوریحان مراجعه فرمایید.
دینوول
دینوول حاوی 2 میلی‌گرم دینوژست است که در کنترل دردهای لگنی ناشی از اندومتریوز اندیکاسیون دارد، از مزایای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد: دارای ایمنی و پذیرش بالا، ریسک کمتر بروز گرگرفتگی، اثربخشی معادل لوپرولید استات و کاهش مصرف تسکین دهنده های درد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این دارو می‌توانید به مطلب روجا چیست در وبلاگ داروسازی ابوریحان مراجعه فرمایید.
قرص های ضد بارداری بر پایه پروژسترون
مدروکسی پروژسترون
مدروکسی پروژسترون در پیشگیری از بارداری در خانم بالای 35 سال سیگاری، خونریزی غیرمعمول رحمی، آمنوره ثانویه، هایپرپلازی اندومتر، تنظیم سیکل قاعدگی مناسب است
لاینسترنول
مصرف لاینسترونول در خانم‌های شیرده بخصوص در 6 هفته اول زایمان (اثر کاهنده روی تولید شیر ندارند) مناسب است. این دارو انتخابی در میگرن، زنان سیگاری، افراد مبتلا به فشار خون بالا یا در ریسک بروز حوادث ترومبوآمبولی (واکنش ناخواسته به استروژن) است. باید در نظر داشت درصد شکست بالاتر نسبت به سایر OCPها دارد. حتما میبایست در زمان معین مصرف شود.
اووسیز
اووسیز یک داروی ضدبارداری اورژانسی است که حاوی 0.75 یا 1.5 میلی‌گرم پروژسترون سنتتیک به نام لوونورژسترل است. دوز 0.75 انتخابی برای افرادی که با مصرف دوز بالاتر دچار عارضه جانبی سردرد، تهوع و حساسیت سینه‌ها می‌شوند. دوز 1.5 مناسب افرادی است که فراموشکار هستند و مصرف قرص دوم را 12 ساعت پس از مصرف قرص اول فراموش می‌کنند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این دارو می‌توانید به مطلب اووسیز چیست در وبلاگ داروسازی ابوریحان مراجعه فرمایید.
همچنین جهت کسب اطلاعات تخصصی در مورد این دارو به مطلب لوونورژسترل مراجعه کنید.
مروری بر اثرات قرص های ضد بارداری خوراکی بر اساس اجزای تشکیل دهنده
| استروژن | پروژسترون | ||
| ازدیاد | کمبود | ازدیاد | کمبود |
| تهوع، نفخ، ترشحات واژن، ملاسما، افزایش فشار خون، سردرد میگرنی، حساسیت به لمس سینه ها، ورم، عفونت مجاری ادراری، بزرگی رحم، رشد فیبروم های رحمی | عدم قطع خونریزی، التهاب واژن آتروفیک، خونریزی زودتر از موعد یا در اواسط سیکل قاعدگی، کاهش حجم خونریزی، افزایش لکه بینی، علائم وازوموتور | آکنه، ریزش مو، پرمویی، کاهش حجم خونریزی، افزایش اشتها، عفونت قارچی واژن، چرب شدن پوست سر، ضعف و خستگی، افزایش وزن | آمنوره، دیسمنوره، افزایش حجم خونریزی، عقب افتادن خونریزی قاعدگی |
چه زمانی از یک روش کمکی علاوه بر قرص در پیشگیری از بارداری استفاده کنیم؟
اگر شروع قرص های ضد بارداری، روزی غیر از روز اول باشد، تا یک هفته نیاز است که غیر از قرص، از یک روش کمکی دیگر (مثل کاندوم، اسپرم کش و … ) استفاده کنید. همچنین زمانی که مصرف قرص برای بیش از یک روز فراموش شود، نیاز به روش کمکی وجود دارد.
دستورالعمل مصرف قرص های ضد بارداری در صورت فراموش کردن
در صورتی که مصرف یک قرص را فراموش شود، به محض یاداوری، باید قرص مصرف شود.
اگر یک روز از فراموشی قرص بگذرد، روز بعد باید دو عدد قرص مصرف شود و سپس بقیه بسته به روال عادی تا اخر ادامه داده شود. استفاده از روش کمکی الزامی نیست.
اگر مصرف دو روز متوالی قرص فراموش شود، در دو روز بعدی دو قرص مصرف شده و بعد از آن روال عادی قرص ادامه یابد. تا هفت روز بعد از فراموشی قرص از یک روش کمکی استفاده شود.
در صورت فراموشی بیش از دو عدد قرص، بهتر است ادامه بسته قرص مصرف نشود و بسته جدیدی مصرف گردد. تا هفت روز بعد از فراموشی قرص از یک روش کمکی استفاده شود.
تداخلات دارویی
| داروهایی که اثربخشی و عوارض قرص های ضد بارداری را افزایش میدهند. | داروهایی که اثربخشی قرص های ضد بارداری را کاهش میدهند. | داروهایی که ممکن است اثربخشی قرص های ضد بارداری را کاهش دهند. | داروهایی که قرص های ضد بارداری روی جذب آنها تاثیر می گذارند (افزایش یا کاهش) |
| استامینوفن | اپرپیتانت | آموکسی سیلین | استامینوفن |
| ترانگزامیک اسید | باربیتورات‌ها | آمپی سیلین | ضدافسردگی های سه حلقه ای |
| اتازاناویر | بوسنتان | سیپروفلوکساسین | بنزودیازپین‌ها |
| آتورواستاتین | کاربامازپین | کلاریترومایسین | بتابلاکرها |
| وریکونازول | ایزوترتینوئین | داکسی سایکلین | والپروئیک اسید |
| ایندیناویر | فنی توئین | اریترومایسین | کورتیکواستروئیدها |
| رزوواستاتین | پیوگلیتازون | فلوکونازول و کتوکونازول | لاموتریژین |
| آسکوربیک اسید (ویتامین C) | ریفامایسین | پنی سیلین | لووتیروکسین |
| جینسینگ | ریتوناویر | تتراسایکلین | مورفین |
| گریزوفولوین | توپیرامات | تیزانیدین | |
| مایکوفنولات | کافئین |
منابع
Zeind, Caroline S., et al. Applied therapeutics: the clinical use of drugs. Lippincott Williams & Wilkins, 2023.