فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation به اختصار AF) یکی از شایع‌ترین انواع آریتمی است که شاخصه اصلی آن ضربان قلب سریع و نامنظم می‌باشد. دو نوع فیبریلاسیون دهلیزی وجود دارد: فیبریلاسیون دهلیزی دریچه‌ای و فیبریلاسیون دهلیزی غیر‌دریچه‌ای. فیبریلاسیون دهلیزی دریچه‌ای به دلیل اختلال در دریچه‌های قلب ایجاد می‌شود در صورتی که فیبریلاسیون دهلیزی غیردریچه‌ای به دلیل اختلال در سیستم هدایتی قلب می‌باشد. گره سینوسی دهلیزی در قلب مسئول ضربان‌سازی می‌باشد و مسئول تحریک الکتریکی ماهیچه‌های قلب برای انقباض است که اگر به دلایل مختلف دچار اختلال گردد سبب ایجاد فیبریلاسیون می‌شود. احتمال بروز این بیماری با افزایش سن، بیشتر می‌شود.

همه‌گیرشناسی

به علت عدم وجود سامانه ثبت این بیماری، آمار دقیقی از موارد ابتلا و مرگ ناشی این بیماری در کشور وجود ندارد ولی بر اساس آمار جهانی سالانه حداقل ۲ هزار و۴۰۰ تن بر اثر ابتلا به این بیماری در ایران جان خود را از دست می‌دهند اما شواهد نشان می‌دهد این میزان در کشور ما به مراتب بیش از آمار تخمین شده است.

علل فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

التهاب مزمن و آسیب به جداره دهلیزهای قلب علی الخصوص دهلیز چپ یک از علل اصلی فیبریلاسیون دهلیزی است. التهاب، فیبروز، تغییر ساختار و افزایش فشار وارده به دیواره دهلیز چپ همگی باعث تغییر عملکرد الکتریکی آن شده و زمینه را برای ایجاد ضربانات نابجای قلبی و ایجاد آریتمی فراهم می‌کند.

یکی دیگر از علت‌های فیبریلاسیون دهلیزی، بزرگ شدن دهلیز چپ است که در اثر بیماری‌های مختلف قلبی به ویژه اختلالات دریچه میترال رخ می‌دهد. افزایش فشار داخل حفره دهلیز چپ از دیگر علل مطح شده برای فیبریلاسیون دهلیزی است که شایع‌ترین علت آن، بیماری‌های قلبی عروق مانند نارسایی قلبی و مشکلات عروق کرونری و پرفشاری خون است.

ریسک‌فاکتورها

برخی عوامل خطر افراد را بیشتر در معرض ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی قرار می‌دهد که عبارتند از:

• افزایش سن
• پرفشاری خون
• سابقه عفونت‌های درمان نشده
• کاردیومیوپاتی (آسیب عضلانی قلب)
• نارسایی قلبی
• سابقه جراحی‌های قلبی
• بیماری‌‌های ریوی
• هیپرتیروئیدیسم
• بیماری‌‌های مادرزادی قلب
• آپنه (وقفه تنفسی بیش از ۱۰ ثانیه در حین خواب)
• مصرف الکل و کافئین بالا

علائم فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

برخی افراد که به این مشکل مبتلا هستند هیچ علامت خاصی را تجربه نمی‌کنند و حتی خبری از وجود آن ندارند اما با این حال ممکن است برخی افراد مبتلا به این مشکل علائم و نشانه‌های خاصی را تجربه کنند، به طور کلی علائم عبارتند از:

• تپش قلب
• نبض غیر یکنواخت
• احساس خستگی زیاد
• احساس از هوش رفتن
• ضعف و سرگیجه
• احساس سبکی در سر
• درد یا فشار در قفسه سینه
• تنگی نفس

عوارض فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

هرچند که ممکن است بیماری به خودی خود خطرناک نباشد ولی عوارض ثانویه‌ای که برای بیمار ایجاد می‌کند می‌تواند تهدید‌کننده حیات باشد. این اختلال باعث می‌شود که بعد از انقباض دهلیز، مقداری خون داخل دهلیزها باقی بماند و به طور کامل تخلیه نشود. این خون به مرور زمان می‌تواند ایجاد لخته خونی کند و با ضربان بعدی قلب به‌ سمت سایر اعضای بدن حرکت کند و مشکلات جدی برای فرد‌ ایجاد ‌کند که یکی از آن ‌ها سکته مغزی است.

زمانی که ریسک‌فاکتورهای بروز سکته مغزی در نظر گرفته شود، فیبریلاسیون دهلیزی ریسک بروز سکته را چهار تا پنج برابر بیشتر می‌کند. سکته‌هایی که در اثر عارضه فیبریلاسیون دهلیزی رخ می‌دهند به نسبت سکته‌های مغری ناشی از سایر علل شدت بیشتری دارند.

همچنین در این اختلال، دهلیزها هماهنگی خود را با انقباض بطن‌ها از دست می‌دهند. در نتیجه این اختلال، ضربان قلب سریع و نامنظم شده و باعث می‌شود گردش خون در بدن به‌ درستی اتفاق نیفتد و احتمال نارسایی قلبی افزایش یابد.

همچنین  فیبریلاسیون دهلیزی ریسک سکته قلبی را افزایش می‌دهد.

تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی

در اولین مراجعه به پزشک، معمولا نوار قلب درخواست می‌شود. در نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب با استفاده از حسگرهایی که بر روی قفسه سینه کار گذاشته می‌شود، ثبت می‌شود ولی از آنجایی که اپیزودهای فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است هر ساعتی از روز اتفاق بیفتد، پزشک برای تشخیص این بیماری درخواست می‌کند که چند روز در حین فعالیت‌های روزمره‌، فعالیت قلب‌ ثبت شود. برای این کار از دستگاه هولتر‌ مانیتورینگ استفاده می‌شود که شبیه به دستگاه نوار قلب است و فعالیت الکتریکی قلب را به‌طور مداوم ثبت می‌کند. هولتر ممکن است ۲۴ ساعته، ۴۸ ساعته، ۷۲ ساعته درخواست شود. در برخی موارد از دستگاه‌های پیشرفته‌تر جهت ثبت فعالیت قلب به صورت یک هفته‌ای و یک ماهه نیز استفاده می‌شود.

جهت بررسی‌های تکمیلی‌تر ممکن است پزشک درخواست آزمایش خون جهت بررسی وضعیت کبد، کلیه و تیروئید، عکس قفسه سینه، اکوکاردیوگرافی، تست ورزش و تصویربرداری تخصصی از قلب مثل ام آر آی یا سی تی اسکن داشته باشد.

درمان فیبریلاسیون دهلیزی

بر اساس شدت علائم، پزشک از روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری استفاده می‌کند.

به صورت کلی اساس درمان بر پایه کنترل ریتم و کنترل ضربان می‌باشد. که برای این مورد از داروهای زیر استفاده می‌شود:

• داروهایی برای کاهش ضربان قلب (مانند بتابلاکرها)
• داروهایی برای کاهش فشار انقباض‌ها (مانند مهارکننده‌ کانال‌های کلسیم)
• داروهایی برای برگرداندن ریتم قلب به حالت طبیعی (مانند مهارکننده‌ کانال‌های سدیم)

همچنین جهت پیشگیری از سکته مغزی، داروهای رقیق کننده خون بر اساس شرایط بیمار، ریسک فاکتورها و سن بیمار تجویز می‌شود:

• داروهای ضدپلاکت مثل آسپرین
• داروهای ضدانعقاد خوراکی مثل آپیکسابان

داروی آپیکسابان با نام تجاری آپیرابان به عنوان نسل جدید ضدانعقادها در برخی اختلالات قلبی عروقی از جمله فیبریلاسیون دهلیزی تجویز می‌گردد

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد داروی آپیکسابان به مطلب آپیرابان چیست مراجعه فرمایید.

گاهی لازم است پزشک از دستگاه ضربان‌ساز (پیس میکر) استفاده کند. این دستگاه که حکم باتری را دارد، داخل بدن زیر پوست کار گذاشته می‌شود و زمانی که سرعت ضربان قلب کم می‌شود، امواج الکتریکی به قلب می‌فرستد.

در بعضی موارد درمان دارویی کافی نیست. در نتیجه پزشک با شیوه‌هایی مثل شوک الکتریکی برای بازگرداندن ریتم قلب به حالت طبیعی، درمان فیبریلاسیون دهلیزی را پیش می‌برد.

پیش آگهی

فیبریلاسیون دهلیزی به ندرت باعث مرگ می شود. با این حال، این اختلال می توانند زمینه ساز عوارض دیگری مانند سکته مغزی و نارسایی قلبی باشد که می تواند منجر به مرگ شود.

اکثر افراد 65 ساله و بالاتر مبتلا به این اختلال، داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کنند تا احتمال عوارضی مانند سکته را کاهش دهند. این پیش آگهی کلی را برای افراد مبتلا را بهبود می‌بخشد. به گفته انجمن قلب آمریکا (AHA)، 35 درصد از افرادی که داروهای رقیق کننده خون را دریافت نمی‌کنند، دچار سکته مغزی می شوند.

به طور خلاصه، ممکن است فیبریلاسیون دهلیزی بر طول عمر شما اثرگذار باشد. این بیماری یک اختلال در قلب است که باید مدیریت شود. با این حال، درمان‌های زیادی در دسترس هستند که می‌توانند به شما در کنترل علائم و کاهش خطر ابتلا به رویدادهای مهم مانند سکته مغزی و نارسایی قلبی کمک کنند و از این نظر جای نگرانی وجود ندارد.