درماتیت چیست؟

درماتیت (به انگلیسی Dermatitis) در واقع التهاب بافت پوست است که به طور معمول با خارش، قرمزی، پوسته‌ریزی و بثورات پوستی مشخص می‌شود. ناحیه درگیر می‌تواند از یک قسمت کوچک تا پوشش نسبتا کامل بدن متفاوت باشد. اصطلاحات درماتیت و اگزما اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند و تفاوت بین این دو اصطلاح استاندارد نشده است، اما می‌توان گفت همه موارد اگزما، درماتیت هستند ولی همه موارد درماتیت، اگزما نیستند.

علت درماتیت

علت بیماری بسته به نوع آن تا حدودی متفاوت است. به طور کلی به دلیل ترکیبی از اختلالات سیستم ایمنی، ژنتیک و محرک‌های محیطی ایجاد می‌شود. گاهی اوقات سیستم ایمنی به یک عامل خارجی بیش از حد واکنش نشان می‌دهد و این باعث التهاب و علائم می‌شود.

عوامل خطر درماتیت

ژنتیک

سابقه خانوادگی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا دارد. تا به حال چندین ژن مرتبط با این بیماری کشف شده است. همچنین این بیماری حدود سه برابر بیشتر در افراد مبتلا به بیماری سلیاک و حدود دو برابر بیشتر در افراد خانواده مبتلایان به سلیاک اتفاق می‌افتد، که به طور بالقوه نشان دهنده پیوند ژنتیکی بین این دو بیماری است.

عوامل محیطی

عوامل محیطی مختلفی اعم از مواجهه با شوینده‌ها، عطرها، لوازم آرایشی، لاتکس و برخی فلزات می‌تواند سبب بروز برخی از انواع شوند. از طرف دیگر برخی کمبودهای تغذیه‌ای مثل کمبود بیوتین و ویتامین B6 احتمالا دخیل هستند.

همچنین احتمال می‌رود افرادی که در کودکی در محیط‌های بیش از حد تمیز قرار داشتند و مواجهه ناکافی با میکروارگانیسم‌ها داشته اند به دلیل تغییرات فلور نرمال بدن بیشتر مستعد ابتلا به برخی از انواع هستند.

علائم درماتیت

علائم این بیماری از خفیف تا شدید متغیر است و بسته به نوع بیماری و نقطه درگیر متفاوت است.

به طور کلی، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بثورات پوستی
• خشکی و ترک خوردگی پوست
• خارش پوست
• پوست دردناک، همراه با سوزش
• تاول
• ورم
• تغییرات رنگ پوست

عوارض

عوارضی وجود دارند که همراه این بیماری رخ می‌دهند. این موارد برای برخی انواع و برخی افراد مبتلا صدق می‌کند:

• عفونت‌های ویروسی و باکتریایی پوستی
• کنژنکتیویت (التهاب ملتحمه)
• بلفاریت (التهاب پلک)
• هیپرپیگمانتاسیون یا هیپوپیگمانتاسیون پس از التهاب در افراد با پوست‌های تیره

انواع درماتیت

درماتیت را می‌توان به روش‌های مختلفی طبقه بندی کرد:

• بر اساس علت به عنوان مثال درماتیت تماسی آلرژیک و فتودرماتیت
• بر اساس علائم بالینی به عنوان مثال درماتیت دیسکوئید، درماتیت هیپرکراتوتیک و پومفولیکس
• بر اساس محل درگیری به عنوان مثال، درماتیت دست، درماتیت پلک، یا درماتیت ساق پا.

در اینجا بر اساس منشاء بیماری که خارجی یا داخلی است طبقه‌بندی صورت گرفت. باید توجه داشت که در برخی موارد ترکیبی از عوامل خارجی و داخلی نقش دارند، مثل درماتیت دست.

درماتیت اندوژن یا درون‌زا همانطور که از نامش پیداست در اثر عوامل و فرآیندهای داخلی ایجاد می‌شود. انواع شایع عبارتند از:

درماتیت دیس هیدروتیک

اگزمای دیس هیدروتیک یا اگزمای پومفولیکس که در آن تاول در کف پاها و یا کف دست‌ها و انگشتان ایجاد می‌شود. تاول‌ها می‌توانند به صورت برجستگی‌های ریز باشند یا به هم بپیوندند و نواحی بزرگتری را تشکیل دهند. این نوع در افرادی که تعریق زیادی در ناحیه کف دست و پا دارند بیشتر است.

درماتیت پریوریفیکال

بثورات پوسته پوسته‌ای است که اغلب در اطراف لب‌ها به شکل جوش دور دهان ظاهر می‌شود. ممکن است تا مرز دهان گسترش یابد یا ممکن است مرز شفافی بین آنها وجود داشته باشد.

نورودرماتیت

نورودرماتیت یا لیکن سیمپلکس مزمن یک ناحیه خارش دار از اگزمای ضخیم و رنگدانه‌ای است که از مالش و خاراندن معمولی ناشی می‌شود. در واقع فرد از خاراندن ناحیه درگیر لذت می‌برند یک احساس رضایتی پس از خاراندن به دست می‌آورد که خاراندن مکرر سبب ضخیم شدن پلاک می‌شود. معمولاً فقط در یک نقطه وجود دارد و اغلب از طریق اصلاح رفتار قابل کنترل است.

اگزمای یائسگی

دو هورمون تحت تاثیر یائسگی پروژسترون و استروژن هستند و گیرنده‌هایی برای هر دوی آنها در پوست وجود دارد. وقتی سطح استروژن کاهش می‌یابد، این دو اثر مهم بر روی پوست رخ می‌دهد: غدد چربی پوستی چربی کمتری تولید می‌کنند که منجر به خشکی پوست می‌شود و میکروبیوم پوست نیز تغییراتی می‌کند. درماتیت یائسگی شایع اما عمدتاً موقتی است. اکثر اوقات نیازی به مداخله دارویی نیست مگر اینکه علائم برای مدت طولانی ادامه داشته باشند.

سایت‌ها

محل درگیری به نوع بیماری بستگی دارد. به عنوان مثال، درماتیت آتوپیک می‌تواند در هر نقطه از پوست ظاهر شود. در نوجوانان و بزرگسالان، معمولاً روی دست‌ها، آرنج داخلی، گردن، زانو، مچ پا، پاها و اطراف چشم‌ها بروز می‌کند. درماتیت سبورئیک معمولاً روی پوست سر، صورت و گوش‌ها ظاهر می‌شود. درماتیت پریوریفیکال در اطراف چشم‌ها، دهان، سوراخ‌های بینی و گاهی اوقات اندام تناسلی دیده می‌شود.

تشخیص درماتیت

• اسکراب پوست برای رد کردن عفونت قارچی
• سواب پوستی برای احتمال عفونت باکتریایی یا ویروسی همراه
• تست پچ برای شناسایی آلرژن‌های تماسی
• تست نور در صورت احتمال فتودرماتیت
• بیوپسی (نمونه برداری) برای حذف موارد مشابه
• آزمایش خون – IgE (معمولاً در درماتیت آتوپیک افزایش می‌یابد) و عملکرد تیروئید (در برخی از انواع مثل درماتیت وریدی)

تشخیص افتراقی

• پسوریازیس (Psoriasis)
• عفونت‌های باکتریایی – زرد زخم (Impetigo)، اریتراسما (Erythrasma)
• عفونت‌های قارچی (Fungal Infections)
• بیماری‌های بافت همبند – لوپوس اریتماتوز (Lupus Erythematosus) و درماتومیوزیت (Dermatomyositis)
• آکنه – روزاسه (Rosacea)
• سرطان پوست – بیماری بوون (Bowen Disease)، سرطان سلول‌های پایه (BCC)
• لنفوم سلول‌های T پوستی (Cutaneous T-cell Lymphoma)

تفاوت درماتیت و پسوریازیس چیست؟

پسوریازیس و درماتیت، به ویژه نوع سبورئیک، ممکن است شبیه به هم باشند. در پسوریازیس، پوسته‌ها اغلب ضخیم‌تر هستند و در لبه‌های محل درگیری فلس‌ها به خوبی مشخص می‌شوند. درماتیت سبورئیک و پسوریازیس در شرایطی به نام “سبوپسوریازیس” همپوشانی دارند. تشخیص قطعی بین این دو بیماری به وسیله بیوپسی (نمونه‌برداری) از محل درگیری انجام می‌گیرد.

تفاوت درماتیت و آکنه روزاسه چیست؟

روزاسه می‌تواند باعث التهاب قرمزی پوست شود که شبیه درماتیت است. با این حال، روزاسه می‌تواند باعث ایجاد جوش شود و قرمزی معمولاً روی پیشانی، بینی، چانه و گونه‌ها دیده می‌شود.

پیشگیری

آگاهی اولین قدم برای پیشگیری است. راه پیشگیری از واکنش آلرژیک، اجتناب از تماس با آلرژن‌ها یا موادی است که باعث تحریک می‌شوند.

در صورت ابتلا پیشگیری از تشدید آن مهم است. برای جلوگیری از شعله ور شدن:

• پرهیز از خاراندن ناحیه آسیب دیده (خاراندن می تواند زخم ها را باز یا دوباره باز کند و احتمال عفونت را افزایش دهد)
• حمام‌های متناوب اما کوتاه‌تر، استفاده از صابون‌های ملایم و حمام کردن در آب گرم به جای آب داغ
• استفاده از مرطوب‌کننده‌‍‌های مبتنی بر آب برای پوست‌های معمولی و چرب و استفاده از مرطوب‌کننده‌های مبتنی بر روغن برای پوست‌های خشک

درمان درماتیت

درماتیت درمان قطعی ندارد ولی بسته به نوع بیماری و شدت علائم نسبتاً به خوبی مدیریت می‌شود. بسیاری از انواع خود به خود بهبود می‌یابند. به طور مثال، گاهاً درماتیت تماسی زمانی که تماس پوست با محرک‌ها قطع شود، بهبود پیدا می‌کند.

نوردرمانی

رایج‌ترین نوع فتو‌تراپی (نوردرمانی) استفاده از فرابنفش نوع B با نوارهای باریک است. در این نوع نوردرمانی، از دستگاه خاصی برای منتشر ساختن پرتو استفاده می‌شود. استفاده مکرر از این روش ریسک سرطان‌های پوست را افزایش می‌دهد.

مرطوب‌کننده‌ها

مرطوب‌کننده‌ها شدت بیماری را کاهش می‌دهند و منجر به کاهش تعدد دوره‌های عود می‌شوند. در کودکان، فرمولاسیون‌های روغنی بهتر به نظر می‌رسد و فرمولاسیون‌های مبتنی بر آب توصیه نمی‌شود. محصولاتی که حاوی رنگ، عطر یا بادام زمینی هستند نباید استفاده شوند.

دارودرمانی

کورتیکواستروئیدها

کورتیکواستروئیدها در اکثر موارد در کنترل و سرکوب علائم مؤثر هستند. در درماتیت‌ خفیف تا متوسط ​​ممکن است از یک استروئید ضعیف مانند هیدروکورتیزون استفاده شود، در حالی که در موارد شدیدتر ممکن است از یک استروئید با قدرت بالاتر مانند بتامتازون یا کلوبتازول استفاده شود.

از دیگر کورتیکواستروئیدهای موضعی مورد استفاده می‌توان از فلوئوسینولون و مومتازون (با نام تجاری مومکین) نام برد. در موارد بسیار شدید ممکن است از کورتیکواستروئیدهای تزریقی نیز استفاده شود.

همچنین ممکن است از دزوناید استفاده شود که علاوه بر فعالیت ضدالتهابی، با تنگ کردن رگ‌های محل درگیری، مهاجرت عوامل التهابی به آن محل را و متعاقباً علائم بیماری را کاهش می‌‌دهد.

استفاده طولانی مدت از استروئیدهای موضعی ممکن است منجر به آتروفی پوست، استریا (ترک‌های پوستی)، تلانژکتازی (گشادی مویرگ‌ها) شود. بنابراین استفاده از آنها بر روی پوست ظریف (صورت یا کشاله ران) معمولاً با احتیاط است.

سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی

استفاده از سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی موضعی مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس در کسانی که به استروئیدها پاسخ نمی‌دهند یا تحمل نمی‌کنند منطقی است تاکرولیموس عموماً مؤثرتر از پیمکرولیموس بوده و از نظر اثر با استروئیدهای موضعی با قدرت متوسط ​​برابری می کند.

هنگامی که بیماری شدید است و به سایر اشکال درمان پاسخ نمی‌دهد، گاهی اوقات از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی خوراکی استفاده می‌شود. برخی از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی نیاز به آزمایش خون منظم دارند. رایج ترین آنها سیکلوسپورین، آزاتیوپرین و متوتروکسات هستند.

آنتی‌هیستامین‌ها

شواهد کمی برای حمایت از استفاده از داروهای آنتی هیستامین برای تسکین علائم وجود دارد. از بین نسل دوم آنتی‌هیستامین‌های مورد مطالعه، فکسوفنادین تنها دارویی است که شواهدی از بهبود خارش با حداقل عوارض جانبی نشان می‌دهد.

داروهای بیولوژیک

دوپیلوماب یک داروی جدید است که ضایعات درماتیت را بهبود می‌بخشد، به ویژه انواع متوسط ​​تا شدید. این دارو، یک آنتی بادی مونوکلونال است و با هدف قرار دادن گیرنده اینترلوکین 4، التهاب را مهار می‌کند. مولکول های کوچک جدیدتری مانند روکسولیتینیب که یک مهارکننده آنزیم JAK است در حال توسعه هستند.

همچنین توفاسیتینیب در درمان برخی انواع مثل درماتیت آتوپیک که به درمان‌های روتین پاسخ نداده است، به دلیل اثربخشی خوب و کم عارضه بودن، گزینه مناسبی است.

پیش‌آگهی

اکثر موارد با درمان‌های موضعی به خوبی مدیریت می‌شود. حدود 2% موارد اینطور نیستند. در بیش از 60 درصد از کودکان خردسال مبتلا، این وضعیت در نوجوانی فروکش می‌کند.

منابع

https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/guide/understanding-dermatitis-basics

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dermatitis-eczema/symptoms-causes

https://dermnetnz.org/topics/dermatitis

https://www.aad.org/public/diseases/eczema/types/atopic-dermatitis